Xoắn Manh Tràng: Đừng Bỏ Sót Nó!

JAN MARIE SHOENBERGER, MD

Đau bụng là một tình trạng phổ biến tại khoa cấp cứu (ED) với chẩn đoán phân biệt đa dạng phụ thuộc vào nhiều yếu tố quan trọng như tuổi, giới tính, và tiền sử bệnh. Vì hay gặp những bệnh thường gặp nên chúng ta thường quên những nguyên nhân ít gặp gây đau bụng cấp. Xoắn manh tràng chắc chắn trong danh sách đó vì nó hiếm gặp. Một nghiên cứu gần đây trên những bệnh nhân tắc ruột nhập viện ở Hoa Kỳ từ năm 2002 – 2010 phát hiện xoắn đại tràng (bao gồm cả manh tràng và đại tràng sigma) là nguyên nhân gây tắc ruột trong <2% trường hợp. Mặc dù khá hiếm, các nghiên cứu thấy rằng tỉ lệ tử vong cho những trường hợp xoắn manh tràng gần 7%.

Xoắn manh tràng có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi và là hậu quả của những bất thường giải phẫu xảy ra trong suốt giai đoạn phát triển của ruột trong thời kỳ phát triển phôi thai. Những tình trạng khác như táo bón mạn tính, tắc nghẽn đại tràng trái, tắc ruột, mang thai muộn, và lượng chất xơ cao đưa vào cơ thể cũng dẫn đến xoắn manh tràng. Thêm vào đó, các bệnh mắc kèm theo hoặc tình trạng đang điều trị tại viện dẫn đến tăng khuynh hướng xoắn manh tràng có lẽ do tăng sự xuất hiện của căng phồng đại tràng và rối loạn nhu động của ruột.

Có ba kiểu lâm sàng của xoắn manh tràng đã được mô tả. Đầu tiên là kiểu tái phát từng cơn xảy ra khoảng một nửa các bệnh nhân trước khi họ được chẩn đoán xác định là xoắn manh tràng. Bệnh nhân có các đợt tái phát của đau góc phần tư dưới phải, chướng bụng, và giảm các triệu chứng sau khi trung tiện. Kiểu thứ hai là sự tắc nghẽn cấp tính của manh tràng.

Tình trạng này lâm sàng không thể phân biệt được với tắc ruột cấp và hầu như không thấy được trên phim trước khi phẫu thuật. Kiểu thứ ba là sự bùng phát nhanh chóng tiến triển nếu tình trạng xoắn cấp ban đầu chưa phát hiện ra và bệnh nhân tăng thắt nghẹt và thủng ruột.

Tiền sử bệnh và thăm khám lâm sàng hầu như sẽ gợi ý bác sĩ lâm sàng nghi ngờ tình trạng tắc ruột, cấp tính hoặc từng cơn. Những triệu chứng như nôn, đau quặn, và chướng bụng có thể xuất hiện. Xét nghiệm không có giá trị để chẩn đoán xác định; chẩn đoán bằng chẩn đoán hình ảnh hoặc trong lúc phẫu thuật nếu bệnh nhân được phẫu thuật cấp cứu.

Chẩn đoán hình ảnh được chọn bao gồm Xquang bụng (phim đứng) hoặc CT. Phim đứng sẽ có hình ảnh tắc ruột như mức nước hơi và quai ruột giãn. Chúng có thể thấy hình ảnh “hạt cà phê” kinh điển, là hình ảnh của dãn, xoắn manh tràng với khí và dịch góc phần tư trên trái. Một dấu hiệu Xquang khác là dấu “mỏ chim” cho thấy các quai ruột đang tăng nhu động giới hạn tại vị trí xoắn. tuy nhiên đôi khi XQ không đặc hiệu cần chụp CT

Xử trí bằng phẫu thuật là điều trị chính trong xoắn manh tràng với mục tiêu phục hồi lưu thông ruột. Cắt bỏ đoạn ruột trong trường hợp hoại tử ruột và 1 vài bác sĩ ngoại khoa ưu tiên lựa chọn này để ngăn xoắn ruột tái phát.

ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Những bệnh nhân xoắn manh tràng có thể xuất hiện với các dấu hiệu cổ điển của tắc ruột như đau hố chậu phải, chướng bụng.
• Xquang bụng có thể có dấu hiệu “hạt cà phê” hoặc “mỏ chim”, nhưng nếu không thể chẩn đoán được, nên chỉ định chụp CT nếu nghi ngờ chẩn đoán.
• Điều trị bằng phẫu thuật