Viêm Nắp Thanh Quản: Thận Trọng Với Chứng Đau Họng Chết Người

DIANE RIMPLE, MD, FACEP

Sự tiến triển của viêm sụn nắp thanh quản từ các đợt bệnh của trẻ em và người lớn trước khi vaccine HiB ra đời không phải là mới. Bạn có bao giờ tự hỏi biểu hiệnviêm nắp thanh quảntrên người lớn có gì khác so với bệnh cảnh điển hình ở trẻ em hay không? Trên thực tế, viêm sụn nắp thanh quản theo định nghĩa “mới” có biểu hiện khá đa dạng: từ các chứng bệnh nhẹ như đau họng và khàn tiếng cho tới bệnh cảnh điển hình và nghiêm trọng hơn. Điều này làm cho việc chẩn đoán trở lên khó hơn rất nhiều. Người trưởng thành mắc chứng đau họng, chảy nước dãi, sốt, và tiền sử viêm họng không phải là vấn đề quá khó trong chẩn đoán (mặc dù chúng có thể khiến bạn lo lắng), nhưng nếu vấn đề này xảy ra ở những bệnh nhân đang có vẻ đang sắp mất thông khí (tắc đường thở)? Nhiều bệnh nhân có chẩn đoán cuối cùng là viêm nắp thanh quản đã bị bỏ qua trong lần khám bệnh đầu tiên.

HiB xâm lấn (vi khuẩn HIB lây lan vào phổi và mạch máu) hiện nay vẫn ảnh hưởng đến người lớn và trẻ em tại Hoa Kỳ, ước tính khoảng 75% ca nhiễm HiB ảnh hưởng đến người lớn. Hầu hết các trường hợp này đều là viêm phổi, trong đó nhiều trường hợp do các subtype HiB ít xâm lấn gây ra. Viêm nắp thanh quản (+/-áp xe) là dạng nhiễm HiB xâm lấn nghiêm trọng nhất thường gặp, nhưng viêm nắp thanh quản ở người lớn được phát hiện còn có thể do các vi khuẩn khác như chẳng hạn như nhiễm streptococcal nguyên phát: nhóm liên cầu khuẩn typ A, liên cầu khuẩn gây viêm phổi, và virus Haemophilus parainfluenzae. Trong khi tỉ lệ tử vong hiện nay ở trẻ em đã giảm từ 7% xuống 1%, thì ở người lớn tỉ lệ này vẫn duy trì mức 7% suốt 2 thập kỉ vừa qua. Bệnh suất và tử vong do viêm nắp thanh quản liên quan chặt chẽ đến việc kiểm soát đường thở muộn, dẫn đến việc bệnh nhân đến khám muộn và chậm trễ trong chẩn đoán

Bệnh nhân viêm nắp thanh quản thường có triệu chứng đau họng và đau khi nuốt. Hầu hết sẽ bị sốt. Tỷ lệ mắc bệnh nam:nữ là 3:1, tuổi trung bình phát bệnh là ở độ tuổi 40, hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh (theo sau là đái tháo đường và các hội chứng suy giảm miễn dịch khác). Bệnh ở người lớn có xu hướng diễn biến ít cấp tính hơn ở trẻ em. Nếu như ở trẻ em bệnh tiến triển theo giờ, thì ở người lớn bệnh sẽ tiến triển từ từ trong vài ngày trước khi nhập viện. Một điểm thú vị là những bệnh nhân phải nhập viện sớm hơn (bệnh diễn biến trong vòng vài giờ) thường bị bệnh nặng hơn và nhiều khả năng phải đặt nội khí quản.

Chẩn đoán phân biệt với viêm sụn nắp thanh quản bao gồm: nhiễm trùng đường hô hấp trên, viêm họng do virus, viêm họng do liên cầu khuẩn, áp xe quanh amidan, áp xe khoang sau hầu và viêm thực quản.Chụp X-quang mô mềm cổ nghiêng là xét nghiệm đầu tiên nếu nghi ngờ viêm nắp thanh quản. Mặc dù chụp X-quang có độ đặc hiệu của tốt, tỷ lệ âm tính giả vẫn rơi vào khoảng 20%. Cách tốt nhất để kết luận hoặc loại trừ viêm sụn nắp thanh quản là quan sát trực tiếp, chẳng hạn như nội soi thanh quản bằng ống mềm .

Điều trị viêm nắp thanh quản bao gồm cấp cứu xử lý sớm đường thở. Trong trường hợp này, đừng để lòng tự tôn cá nhân ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn phương pháp cấp cứu tốt nhất cho bệnh nhân. Đừng chần chừ gọi trợ giúp của các bác sĩ chuyên khoa khác nếu có sẵn ENT hoặc thuốc mê. Nhiều tài liệu khuyễn khích đặt ống nội khí quản bằng ống nội soi mềm, ngay cả khi bệnh nhân đang tỉnh nếu có thể. Cân nhắc sử dụng ống nong bougie để nong giãn thanh quản (nếu bạn phải thực hiện đặt nội khí quản). Các dụng cụ ngoài thanh môn (extraglotticdevices) có thể làm tình trạng tồi tệ hơn do chúng đẩy nắp thanh môn đang sưng tấy về phía khí quản, thanh quản do đó càng sưng lên nhanh chóng dù chỉ tiếp xúc trực tiếp chút ít với khí quản. Luôn luôn sẵn sàng thực hiện thủ thuật mở sụn nhẫn giáp (cricothyrotomy) . Luôn luôn sẵn sàng ống/móc mở khí quản (cric hook) trong túi khi xử trí đường thở trong trường hợp này.

Các thuốc sử dụng bao gồm steroid và kháng sinh phổ rộng như cephalosporin thế hệ thứ ba. Sử dụng racemic epinephrine dạng hít vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi và chưa được nghiên cứu trong bất kỳ công trình nào gần đây. Đối với những bệnh nhân không đặt nội khí quản, cần chuyển khoa ICU để theo dõi sát sao đường thở nhằm đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Cuối cùng, viêm nắp thanh quản có thể do hít phải hóa chất gây ăn mòn, thở phải khí nóng gây ra. Có khá nhiều báo cáo về viêm nắp thanh quản do hít cocaine hoặc khói.

ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Cần nâng cao cảnh giác với những bệnh nhân trưởng thành biểu hiện đau họng nhưng vùng miệng – hầu bình thường
• Thở rít luôn là một dấu hiệu xấu
• Chụp X-quang hữu ích nhưng không đủ tốt
• Duy trì ngưỡng thấp để nội soi khí quản trực tiếp bằng ống mềm là biện pháp nhanh chóng và chính xác
• Hãy gọi sự hỗ trợ trợ của bác sĩ chuyên khoa, gọi càng sớm càng tốt.