YHOVN 2 năm trước

Thật Sự Rất Khó Hiểu: Tránh Những Sai Lầm Trong Quản Lý Hẹp Và Bán Hẹp Bao Quy Đầu

KELLY A.PAINTER, MD, FACEP

Chậm trễ trong khâu chẩn đoán và xử trí hẹp bao quy đầu (phimosis) và bán hẹp bao quy đầu (paraphimosis) có thể đưa đến những hậu quả khôn lường cho bệnh nhân. Cũng như có câu “ thời gian là cơ tim” trong nhồi máu cơ tim cấp, “thời gian là dương vật” một khi chỉ định giải quyết tình trạng bán hẹp bao quy đầu được đặt ra.

Hẹp bao quy đầu là chỉ tình trạng mà phần da vùng đầu dương vật không thể tuột xuống được khỏi quy đầu. Hầu hết trường hợp ở trẻ mới sinh là sinh lý và không cần phải can thiệp cấp cứu, nó sẽ tự giải quyết trong khoảng 90% trẻ nam trong 4 năm đầu đời. Nếu tình trạng này kéo dài quá 4 tuổi, steroid tại chỗ với betamethasone trong 6 tuần được xem là có hiệu quả và có lẽ sẽ không cần đến thủ thuật cắt bao quy đầu (circumcision).

Hẹp bao quy đầu mắc phải cũng là tình trạng da vùng đầu dương vật không thể tuột xuống trong khi trước đó vẫn tuột xuống được, hầu hết trường hợp này là do sẹo vùng da đầu dương vật. Những case này thường bị gây ra bởi tình trạng viêm bao quy đầu tái diễn (balanoposthitis), vệ sinh kém, hoặc tuột xuống quá mạnh da đầu dương vật. Tin tốt là những bệnh nhân có tình trạng này hiếm khi cần phải can thiệp thủ thuật. Một lỗi sai cần tránh, mặc dù vậy, đó là cho bệnh nhân xuất viện mà vẫn còn tình trạng tắc nghẽn đường ra hệ tiết niệu do hẹp bao quy đầu. Để chắc chắn điều này không xảy ra, hãy cho bệnh nhân đi tiểu và thực hiện siêu âm bàng quang ngay tại giường để kiểm tra xem có tình trạng tồn đọng nước tiểu hay không. Nếu có tồn đọng, bệnh nhân cần được điều trị với động tác làm giãn nhẹ nhàng da vùng bao quy đầu bằng forcep và đặt catheter niệu đạo. Hầu hết bệnh nhân với hẹp bao quy đầu mắc phải nên được chuyển đến cho các nhà niệu học.

Bán hẹp bao quy đầu (paraphimosis) là một tình trạng hiếm gặp mà trong đó da vùng đầu dương vật của bệnh nhân nam (chưa được cắt bao quy đầu) bị mắc kẹt trong tư thế tuột xuống khỏi quy đầu (Hình 226.1). Nguyên nhân thường gặp nhất của bán hẹp bao quy đầu đó là

hẹp bao quy đầu trước đó ⇒ điều này gây ra sự hình thành các vết sẹo tròn ở vùng da đầu dương vật. Chính những vết sẹo này sẽ hoạt động như một dây thắt, garo (tourniquet) một khi da đầu dương vật bị kéo tuột xuống. Một nguyên nhân thường gặp khác đó là do nhân viên y tế – chúng ta thất bại trong việc vuốt da dương vật lên sau khi đã đặt sonde niệu đạo. Và kết quả tất yếu, sự chít hẹp do da vùng đầu dương vật sẽ

ngăn không cho máu tĩnh mạch hồi lưu ⇒ phù đầu dương vật. Tình trạng phù càng tiến triển, máu động mạch theo đó cũng giảm nốt ⇒ đưa đến tình trạng thiếu máu, hoại tử hoặc có thể sẽ phải cắt cụt phần đầu dương vật. Bệnh nhân thường hay đến với chúng ta với triệu chứng đau nhiều vùng quy đầu và không thể tuột da đầu dương vật xuống hoặc lên. Nhìn vào có thể trông giống như tình trạng “hair tourniquet” ( một bộ phận của cơ thể bị quấn chặt bởi tóc hoặc vải) – do đó đừng quên hỏi bệnh nhân xem đã cắt bao quy đầu hay chưa!

Bán hẹp bao quy đầu thực sự rất đau, cần phải gây tê đường toàn thân cũng như tiến hành block dây thần kinh mu dương vật. Hãy làm theo các chỉ dẫn sau, ngay lập tức vuốt thủ công. Vuốt thủ công được tiến hành bằng cách đặt cả hai ngón tay cái lên quy đầu trong khi ngón trỏ và ngón giữa 2 bên đặt xung quanh vùng da dương vật bị kẹt. Tiếp theo, ấn quy đầu xuống bằng ngón cái với một áp lực đều đặn trong khi các ngón trỏ và giữa kéo da dương vật lên (Hình 226.2). Nếu biện pháp thủ công không ăn thua, có nhiều kỹ thuật khác được mô tả là có thể giảm phù nề và tạo điều kiện cho việc vuốt lên dễ dàng (Bảng 226.1). Lỗi lớn nhất trong khâu quản lý bán hẹp bao quy đầu là quên mất “thời gian là dương vật”. Không nên chờ hàng giờ liền chỉ để đợi bác sĩ niệu khoa tới. Tình trạng phù nề có thể nặng lên theo thời gian và làm cho việc vuốt lên sau đó rất khó khăn. Sau khi đã vuốt lên thành công, nếu bệnh nhân có thể đi tiểu được, cho xuất viện kèm theo dõi định kỳ tại chuyên gia niệu học. Nếu thất bại, hội chẩn khẩn với bác sĩ niệu khoa và bệnh nhân có lẽ sẽ cần đến thủ thuật xẻ mu dương vật (dorsal slit) hoặc cắt bao quy đầu.