Nghĩ Đến Đứt Gân Achilles Ở Những Bệnh Nhân Bong Gân Cổ Chân

JENNIFER FARAH, M­

Bong gân cổ chân có biểu hiện rất khác nhau, một số rất nặng nề (ví dụ: sưng phù, bầm tụ máu lan toả), một số khác chỉ có giới hạn vận động nhẹ. Bất kể thế nào, quá trình thăm khám có thể cần đến một phim Xquang, nếu không phát hiện gãy xương thì sau đó có thể dùng băng đàn hồi và liệu pháp RICE (rest, ice, compression, and elevation). Tuy nhiên, một chẩn đoán rất đáng lưu tâm lại có thể bị bỏ qua – đứt gân Achilles.

Gân Achilles là gân lớn nhất trong cơ thể. Thật không may, nó cũng là một trong những nơi có phân bố mạch máu kém nhất, và do đó, rất dễ bị tổn thương. Nó kết nối cơ sinh đôi cẳng chân và cơ dép với xương gót. Theo từng bước, trải qua các cử động vặn trong và vặn ngoài, nó có thể tạo nên một số lượng lớn các vi chấn thương và viêm theo thời gian. Chạy, nhảy, và các hoạt động thể thao khác có thể làm tổn thương hơn nữa một gân Achilles đã suy yếu. Viêm gân và viêm bao hoạt dịch thường gặp, nhưng thậm chí tình trạng còn đáng lo ngại nhiều hơn là đứt toàn bộ hoặc một phần gân Achilles.

Với sự tinh tế trong biểu hiện, gần 25% tổn thương gân Achilles ban đầu có thể bị bỏ sót. Hầu hết bệnh nhân là nam giới, từ 30 đến 50 tuổi và vận động viên dày dạn kinh nghiệm cũng dễ bị tổn thương như các vận động viên trẻ. Bệnh nhân có thể cho biết rằng họ đã thực hiện một chuyển động rất đột ngột, nghe thấy một tiếng “pop”, và không thể tiếp tục hành động. Ví dụ, một vận động viên bóng rổ có thể mô tả rằng chân của anh ấy đã trụ lại trong khi xoay vòng để đón một đường chuyền từ đồng đội. Một mô tả phổ biến khác là cảm giác bị “đá ở mặt sau của mắt cá chân”.

Khi thăm khám, có thể sờ nắn thấy một chỗ khuyết hoặc “nút” dọc theo chiều dài của gân. Người ta cũng nhận thấy vai trò của sự mất cử động gấp hoặc không có khả năng thực hiện nâng cao chân. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều rõ ràng và có thể cần đến các test kích thích. Trong Thompson test, bệnh nhân ở tư thế nằm với chi bị tổn thương gập 90 độ ở đầu gối. Người khám sẽ bóp chặt bắp chân và quan sát cử động gấp của bàn chân. Nếu điều này vắng mặt thì được coi là bất thường và nên nghi ngờ tổn thương gân Achilles. Nếu có hạn chế về cử động gấp, các bác sĩ có thể khảo sát thêm bằng cách đặt một máy đo huyết áp trên bắp chân. Với bệnh nhân ở cùng tư thế, và bàn chân gập lại, băng quấn phải được bơm lên đến 100 mmHg. Người khám sẽ gập bàn chân thụ động và quan sát sự gia tăng áp lực. Nếu gân còn nguyên vẹn, áp lực sẽ tăng lên 140 mmHg. Giá trị này có thể thay đổi tuỳ người; và do đó, để đảm bảo chính xác nhất, test này cũng nên được thực hiện ở chi lành để xác định mức nền của bệnh nhân.

Điều quan trọng cần nhớ là những bệnh nhân có tổn thương gân Achilles có thể vẫn giữ được cử động gấp do tác động của các cơ xung quanh, chẳng hạn như cơ gấp dài ngón cái và cơ chày sau. Do đó, chẩn đoán hình ảnh có thể cần thiết để đưa ra một chẩn đoán xác định. Cộng hưởng từ (MR) và siêu âm (US) đều rất hữu ích. Với chi phí cao và hạn chế trong việc sử dụng tại khoa cấp cứu, US thường được ưu tiên hơn. Các phát hiện bao gồm sự mất liên tục hoặc thay đổi hồi âm có thể biểu thị rách gân một phần. Tuy nhiên, những phát hiện này phụ thuộc vào người thực hiện và không nhạy như MR.

Điều trị đứt gân Achilles bao gồm cố định dài hạn hoặc phẫu thuật sửa chữa kèm với cố định. Việc quyết định phương pháp điều trị nào nên được thực hiện sau khi hội chẩn với các bác sĩ chấn thương chỉnh hình và cân nhắc đến mức độ hoạt động của bệnh nhân. Nếu việc cố định được thực hiện tại ED, cổ chân nên được cố định ở tư thế gấp (nẹp cố định) và bệnh nhân nên được báo trước rằng điều này có thể kéo dài 8-12 tuần, với 3 đến 4 tuần đầu tiên không thể chịu sức nặng. Sự kỳ vọng cần phải được kiểm soát; một quá trình phục hồi chậm có thể không đem lại sự phục hồi hoàn toàn về mặt chức năng.

KEY POINTS 

• Đứt gân Achilles nên được đặt ra trong chẩn đoán phân biệt của bất kỳ bệnh nhân nào biểu hiện đau cổ chân.
• Bệnh nhân với tổn thương gân Achilles thường cho thấy sự hạn chế cử động gấp bàn chân khi người khám bóp chặt bắp chân của họ (Thompson test bất thường).
• Siêu âm tại giường có thể hỗ trợ cho việc chẩn đoán đứt gân Achilles.
• Một khi chẩn đoán được thực hiện, cổ chân nên được cố định ở tư thế gấp, và bệnh nhân nên được chuyển đến cho một bác sĩ chấn thương chỉnh hình để theo dõi.