Giảm Đau Cho Bệnh Nhân Đau Bụng Cấp: Đừng Trì Hoãn!

ADRIAN FLORES, MD, MPH

Một bệnh nhân với tình trạng đau bụng cấp có nên được dùng thuốc giảm đau trước khi bác sĩ ngoại khoa đánh giá? Trong tình huống bệnh nhân đau bụng vào cấp cứu, câu trả lời đơn giản là có.

Tình trạng bụng cấp là đau bụng dữ dội kéo dài <24h, gây ra bởi bệnh lý bên trong ổ bụng đe dọa tính mạng cần đánh giá khẩn cấp, chẩn đoán chính xác, và thường can thiệp ngoại khoa. Bác sĩ ngoại khoa thường không khuyến khích dùng thuốc giảm đau, đặc biệt là morphin do làm lu mờ triệu chứng lâm sàng dẫn tới khó chẩn đoán. Có lúc, điều này là đúng. Nó được cho là bắt nguồn ở thế kỷ trước khi bệnh nhân được sử dụng liều cao Morphin làm cho bệnh nhân không đáp ứng rõ khi khám

Cope’s Early Diagnosis of the Acute Abdomen, một bài báo ngoại khoa có tầm ảnh hưởng mạnh lần đầu tiên xuất bản 89 năm trước, đã nhấn mạnh và củng cố thông điệp này cho đến lần xuất bản năm 1987, khi lập trường của họ bắt đầu mềm mỏng hơn. Mãi cho đến lần tái bản thứ 22 vào năm 2010 đã thay đổi thông điệp, chỉ ra rằng việc không cho giảm đau “là hành động tàn nhẫn đáng chỉ trích” trong khi điều này được các bác sĩ mặc định, khó thay đổi 

Các báo cáo thường niên bởi Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations (JCAHO), Agency for Health Care Policy and Research (AHCPR), và American College of Emergency Physicians

(ACEP) trích dẫn bằng chứng rằng việc kiểm soát đau không làm lu mờ triệu chứng lâm sàng hay cản trở việc chẩn đoán. Vẫn nên dùng giảm đau tới khi các bác sĩ ngoại khoa đánh giá.

Vì vậy, rõ ràng là chúng ta nên sử dụng giảm đau. Những thuốc nào nên được dùng và liều như thế nào? Trong đau bụng cấp, sử dụng những thuốc đường tĩnh mạch (IV) được ưa dùng hơn. Chúng dễ dàng chỉnh liều và giữ bệnh nhân không ăn uống gì nếu phải phẫu thuật. Việc sử dụng Morphin, liều bắt đầu là 0.1 mg/kg IV, nên nhớ rằng một vài bệnh nhân chưa sử dụng Opiat rất nhạy trong khi những bệnh nhân khác có thể phải dùng liều cao hơn. Mặc dù liều bắt đầu của Morphin thường 7-8 mg (trên một bệnh nhân 70-80 kg), nhưng nên cho bệnh nhân sử dụng liều ½ đến ¾ theo hướng dẫn (khi cần thiết) để điều dưỡng lặp lại liều trong 15-20 phút nếu liều ban đầu chưa đạt hiệu quả. 

Một bảng hướng dẫn dùng Opioid (có sẵn trong các dược thư trên hầu hết điện thoại thông minh) giúp xác định liều tương đương của thuốc IV và PO (uống) ở bệnh nhân sử dụng mạn tính hoặc chuyển đổi giữa nhiều loại Opioid đường IV. Ví dụ, Morphin 10 mg IV tương đương với Morphin 30 mg PO, tương đương với Hydromorphone 1,5 mg IV. Tuy nhiên, thậm chí nếu bệnh nhân không đáp ứng, hoặc không dung nạp, Morphin 10 mg IV, có sự dung nạp chéo không hoàn toàn khi chuyển đổi giữa các Opioid. 

Trong khi Morphin là tiêu chuẩn tham chiếu cho liều sử dụng các Opioid, có thể có những sự lựa chọn thay thế tốt hơn trong từng bối cảnh lâm sàng thích hợp. Morphin thường dung nạp kém, gây buồn nôn và ngứa do phóng thích Histamin. Hydromorphone ít gặp tác dụng phụ này hơn. Cả 2 đều có thể gây tụt huyết áp, do đó nên dùng fentanyl (ảnh hưởng huyết động ít hơn) để kiểm soát đau ở bệnh nhân không ổn định. Nhưng nhớ rằng, Fentanyl tác dụng ngắn hơn (45 phút), và kiểm soát đau tốt hơn.  

ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Không nên chần chừ dùng giảm đau opioid cho bệnh nhân đau bụng cấp
• Dùng giảm đau không che lấp đi triệu chứng hay làm chậm trễ việc chẩn đoán
• Luôn đánh giá tình trạng dung nạp thuốc của bệnh nhân, thời gian tác dụng và chỉnh liều để đạt mục đích giảm đau thích hợp