Boxer’s Fracture? Cần Đánh Gía Về Biến Dạng Xoay!

JENNIFER MARVIL, MD, MA

Gãy xương của võ sĩ quyền Anh (Boxer’s fracture) là tên gọi thông dụng cho gãy cổ đốt bàn thứ năm, mặc dù thuật ngữ này thường được áp dụng cho cả  gãy cổ đốt bàn thứ tư và thứ năm. Gãy đốt bàn chiếm ~ 40% các trường hợp chấn thương của bàn tay; gãy cổ đốt bàn là loại phổ biến nhất với đốt bàn thứ năm thường gặp nhất, chiếm ~ 20% tất cả các trường hợp gãy xương bàn tay. Tỷ lệ gãy xương của võ sĩ quyền Anh cao nhất là ở nam giới từ 15 đến 30 tuổi. Mặc dù với cái tên như vậy, gãy xương của võ sĩ quyền Anh không thường gặp ở các võ sĩ chuyên nghiệp mà chỉ thường được thấy ở các võ sĩ nghiệp dư.

Các dạng gãy xương của võ sĩ quyền Anh xảy ra do một tác động trực tiếp hoặc tải dọc trục vào đầu đốt bàn với khớp đốt bàn – ngón tay (MCP) duỗi, thường là kết quả của một cú đấm vào bề mặt rắn. Gãy xương này vốn không ổn định do mất lực ổn định gần với đầu đốt bàn, vì các dây chằng bên gần như chèn vào các mặt của đầu đốt bàn và cách xa đốt ngón. Mất lực ổn định và hướng tác động điển hình lên mặt lưng của đầu đốt bàn thường dẫn đến sự gấp góc.

Trên lâm sàng, gãy xương của võ sĩ quyền Anh có thể được chẩn đoán bằng sưng, biến dạng, hoặc ấn đau đốt bàn hoặc chỗ lõm ở khớp MCP thứ năm. Mặt khác, cũng cần kiểm tra về tính toàn vẹn của da, vì vết rách do đánh vào miệng của đối thủ (còn được gọi là “fight bite”) có thể dẫn đến nhiễm khuẩn nghiêm trọng và suy giảm chức năng. Các đặc điểm trên X quang bao gồm một gãy chéo điển hình ở cổ đốt bàn với sự gấp góc của đoạn xa và đầu đốt bàn (xem Hình 286.1).

Figure 286.1 Boxer’s fracture. Oblique radiograph of the hand shows a fracture of the fifth metacarpal (arrow) with volar angulation of the distal fragment. (From Siegel MJ, Coley B, eds. Core Curriculum: Pediatric Imaging. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer, 2005.)

Gãy cổ đốt bàn có thể chịu được các mức độ gấp góc khác nhau mà không có suy giảm chức năng. Sự gấp góc được đánh giá tốt nhất trên phim nghiêng. Mức chấp nhận được của sự gấp góc là khác nhau đối với mỗi ngón. Trong khi con số chính xác khác nhau giữa các nguồn, sự gấp góc tương ứng ~ 10, 20, 30, và 40 độ được cho phép khi lần lượt đi từ đốt bàn thứ hai đến thứ năm. Khả năng gấp góc cho phép tăng thêm 15 độ giữa cổ và đầu đốt bàn thứ năm. Biến dạng nhiều hơn được cho phép tại đốt bàn thứ năm bởi vì khớp cổ – đốt bàn thứ năm di động nhiều hơn các khớp khác, cho phép khả năng cử động nhiều hơn. Tương tự như vậy, ngón tay cái cũng có thể chịu được sự gấp góc ~ 40 độ.

Tuy nhiên, trong khi gãy cổ đốt bàn thứ năm có thể chịu được sự gấp góc rất lớn, không có bất cứ biến dạng xoay nào được chấp nhận. Biến dạng xoay dẫn đến suy giảm chức năng do sự chồng chéo của các ngón dẫn đến giảm lực nắm của bàn tay. Biến dạng xoay có thể được đánh giá bằng cả lâm sàng và X quang. Với các ngón tay duỗi ở cả khớp MCP và khớp gian đốt gần (PIP), tất cả các ngón nên tập trung về hướng lồi củ xương thuyền. Người ta nên nghi ngờ một biến dạng xoay nếu tất cả các ngón không thẳng hàng đều nhau hoặc nếu có sự chồng chéo của ngón thứ tư và thứ năm khi bàn tay nắm kín. Ngoài đánh giá lâm sàng, phim X quang cũng cần thiết. Trong khi sự gấp góc được đánh giá tốt nhất trên phim nghiêng, bất kỳ sự gấp góc rõ ràng nào được quan sát thấy trên phim trước sau (AP) đều biểu hiện cho sự xoay bất thường đáng kể. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là X quang không quá nhạy đối với biến dạng xoay. Vì vậy, các bác sĩ vẫn nên cẩn thận trong đánh giá lâm sàng. Gãy xương đi kèm với biến dạng xoay cần được chuyển đến với các bác sĩ chấn thương chỉnh hình để tiến hành phẫu thuật ngăn ngừa suy giảm chức năng.

KEY POINTS 

• Gãy xương của võ sĩ quyền Anh đề cập đến gãy cổ đốt bàn thứ năm, thường là do đấm vào một bề mặt cứng. Đây là dạng gãy đốt bàn thường gặp nhất.
• Trong khi gãy đốt bàn có thể chịu được các mức gấp góc khác nhau (tùy thuộc vào ngón nào), không có mức biến dạng xoay nào được chấp nhận. Các bác sĩ lâm sàng nên đánh giá cẩn thận tất cả các trường hợp gãy xương của võ sĩ quyền Anh biểu hiện biến dạng xoay trên lâm sàng vì X quang có thể không đủ nhạy để phát hiện.
• Biến dạng xoay có thể được đánh giá bằng cách tìm kiếm sự chồng chéo của ngón thứ tư và thứ năm khi bàn tay nắm chặt, hoặc bằng cách đánh giá sự thẳng hàng của các giường móng khi mở rộng bàn tay. Tất cả các trường hợp gãy đi kèm với biến dạng xoay sẽ cần đến các bác sĩ chấn thương chỉnh hình tiến hành phẫu thuật để ngăn ngừa suy giảm chức năng do giảm lực nắm của bàn tay.