Vấn đề ở nam giới

Bệnh nhân nam 70 tuổi vào cấp cứu vì không thể đi tiểu từ sáng nay

“trước đây ông có vấn đề gì không?” tôi hỏi

“không, tôi hoàn toàn bình thường. Thi thoảng tiểu phải rặn xíu nhưng không bao giờ bị như này”

“hôm nay ông có uống rượu không?” ông lúc lắc cái đầu

“ông có dùng thuốc gì không?”

“không có gì ngoài vài viên cảm cúm”

Điều nào sau đây không đúng?

A. Có thể ông bị ung thư tuyến tiền liệt

B. Xử trí ngay bằng đặt sonde tiểu.

C. Thuốc kháng histamine hoặc thuốc cảm lạnh chống sung huyết mũi có thể gây ra triệu chứng này

D. Thuốc cảm cúm có thể gây ra vấn đề tương tự ở phụ nữ.

ANSWERS

A. sai. Ung thư tuyến tiền liệt hiếm khi có triệu chứng như này. Thực tế, đôi khi nó có thể không có triệu chứng. Ở nam giới có tuyến tiền liệt to phì đại tuyến tiền liệt (BPH) thường là nguyên nhân gây bí tiểu cấp. Ở nữ, bí tiểu ít gặp hơn nam và thường do tổn thương thần kinh hoặc cơ khi sinh nở

 B. Đúng. Lý do bí tiểu có thể do tuyến tiền liệt to chèn ép làm bít đường ra của nước tiểu. Khi đó nước tiểu sẽ rò rỉ ra khỏi niệu đạo qua vị trí bị tuyến tiền liệt chèn ép, thậm chí trào ngược lên về phía thận hoặc hình thành túi thừa bàng quang. Trường hợp này phải đặt sonde tiểu để tháo nước ra.

C. Đúng. Thuốc cảm cúm có thể là nguyên nhân

 D. Đúng

Cắt dọc niệu đạo và bộ phận sinh dục nam

VẤN ĐỀ VỚI TUYẾN TIỀN LIỆT

Tuyến tiền liệt là một tuyến có kích thước bằng quả óc chó bao quanh niệu đạo. Nó liền kề với bàng quang và rất gần trực tràng. Nó, cùng với túi tinh, tạo ra tinh dịch màu trắng đục chứa tinh trùng.

Một phần của tuyến tiền liệt có thể được sờ thấy khi khám trực tràng. Khi khám, cho bệnh nhân cúi xuống hoặc nằm nghiêng. Người khám đưa một ngón trỏ đeo găng, bôi trơn vào trực tràng. Đẩy ngập ngón tay, lòng bàn tay hướng về phía trước người, tuyến tiền liệt bình thường sẽ cảm nhận là chỗ phình nhẹ, mềm

Bạn có thể cảm nhận được kết cấu bình thường của tuyến tiền liệt bằng cách đặt ngón tay cái và ngón trỏ của bạn lại với nhau. Chỗ phình ở giữa là cái bạn cảm nhận thấy. nó mềm mại, săn chắc nhưng không cứng.

Phân nhô lên giữa 2 ngón tay khi khép lại tương tự như tuyến tiền liệt bình thường khi thăm trực tràng

PHÌ ĐẠI LÀNH TÍNH TUYẾN TIỀN LIỆT (BPH)

“lành tính” nghĩa là “không ung thư.” “phì đại” nghĩa là “lớn.” nên “phì đại lành tính tuyến tiền liệt” nghĩa là tuyến tiền liệt lớn không bị ung thư. Vì tuyến tiền liệt bao quanh 1 phần của niệu đạo nên BPH có thể gây co thắt niệu đạo

BPH phát triển như một phần bình thường của quá trình lão hóa, nhưng không phải ai cũng có triệu chứng. Và ở những người có BPH, điều trị thường phụ thuộc vào mức độ nặng của các triệu chứng.

 Nếu điều trị không thành công, 1 số người xuất hiện tắc nghẽn đường tiểu cấp (bí tiểu). Nước tiểu có thể chảy ngược lên thận, gây tổn thương thận và suy thận. Khi đủ áp lực tích tụ, nước tiểu có thể rò rỉ chảy ra niệu đạo. Nếu tắc nghẽn đường tiểu không hoàn toàn, ứ đọng nước tiểu có thể gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu

Manh mối gợi ý ai đó có thể mắc bệnh BPH là:

• Tia tiểu yếu

• Tiểu gắng sức

• Phải đứng trong vài giây trước khi dòng nước tiểu bắt đầu ra

• Són tiểu sau khi bạn nghĩ bạn đã tiểu xong vì bàng quang chưa được làm rỗng hoàn toàn

Tuyến tiền liệt to có thể sờ thấy khi thăm trực tràng nhưng chỉ sờ thấy 1 phần bằng ngón tay.

Điều trị phì đại tuyến tiền liệt gồm dùng thuốc hoặc phẫu thuật. Người ta sẽ đưa dụng cụ vào niệu đạo để cắt tuyến tiền liệt bằng laser hoặc điện

Ngoài ra còn có một vài phương pháp điều trị tại nhà và điều chỉnh lối sống giúp nhiều người đối phó với các triệu chứng, đặc biệt là nếu tuyến tiền liệt chỉ hơi to ra:

• Tiểu 2 lần, khi đang đi tiểu, tiểu xong chờ vài giây xem bạn có cần đi tiểu nữa không
• Cố gắng đi tiểu thường xuyên: bàng quang căng có thể gây áp lực lên khu vực tuyến tiền liệt và co thắt làm bàng quang khó mở ra để tiểu
• Tránh 1 số loại thuốc: kháng histamine làm giãn thành bàng quang, làm cơ khó co bóp để tống nước tiểu. Thuốc chống sung huyết mũi, kể cả thuốc xịt có thể co thắt cổ bàng quang.
• Tăm nước ấm ngâm mình vào nước ấm hoặc chườm ấm khoảng 20 phút có thể làm giãn cơ vùng cổ bàng quang và bìu, làm dễ tiểu hơn. Tất nhiên phải trong trường hợp không gây tắc nghẽn hoàn toàn và vẫn có thể mở cổ bàng quang ra.

1 số người thấy sử dụng chế độ ăn cũng có thể ngăn tuyến tiền liệt không to lên

• Saw palmetto: cây cọ lùn
• Rye grass: cây lúa mạch đen
• Pygeum: thuộc họ hoa hồng
• Stinging nettle: cây tầm ma

Chế độ ăn ít béo, thịt đỏ và nhiều protein kèm rau giúp cải thiện triệu chứng BPH

nếu bạn vẫn không thể đi tiểu sau khi đã sử dụng thuốc, bạn cần phải đặt sonde tiểu (Catheter)

LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐẶT SONDE TIỂU

Nếu ai đó phải đặt sonde tiểu nhưng bạn chưa bao giờ đặt mà không thể có nhân viên y tế hỗ trợ, đây là lúc bạn phải làm. Cần đảm bảo vô trùng, vì đưa vi khuẩn vào bàng quang là biến chứng thường gặp của việc đặt sonde tiểu. Và để tránh tổn thương niệu đạo, hãy nhẹ nhàng nhất có thể. Tổn thương cũng có thể gây sưng nề niệu đạo, khiến việc đặt sonde trở nên khó khăn hơn.

Do chiều dài của niệu đạo ở nam giới và khả năng hẹp niệu đạo hoặc tuyến tiền liệt lớn gây khó khăn khi đặt sonde tiểu. Bạn phải đẩy mạnh nhưng nếu vướng cần lùi lại 1 chút và thử lại. Thủ thuật có thể rất khó chịu nhưng nếu bệnh nhân đau nặng thì bạn nên dừng lại

Trong trường hợp bí tiểu, dùng sonde hút nhớt, cứng, cỡ nhỏ có thể dễ đặt vào hơn. Có một loại sonde gọi là sonde coude’ dễ vượt qua cản trở. Thường người ta dùng sonde foley do nó có bóng chèn để giữ nó trong bàng quang.

Để đặt sonde tiểu, bạn cần:

• Đeo găng và mặc áo đã luộc 20 phút
  • Dùng gel bôi trơn như KY hoặc parafin
  • Sát trùng bằng povidone-iodine (Betadine) hoặc rượu
  • Sonde vô khuẩn
  • Túi đựng nước tiểu nối với ống foley
    • Cho bệnh nhân nằm ngửa.
    • Để túi tiểu đúng vị trí để hứng nước tiểu chảy ra.
    • Đặt sonde, túi tiểu và bôi trơn lên toan vô trùng
    • Dùng toan vô trùng thứ 2 phủ lên vùng làm thủ thuật, lên bụng và đùi
    • Sát trùng xung quanh niệu đạo bằng còn iod.
    • Đeo găng.
    • Cầm sonde, bôi trơn vào đầu và thân sonde
    • Bộc lộ lỗ sáo và đút sonde vào niệu đạo
    • Đẩy mạnh và với lực đều đặn, nếu gặp cản trở, lùi lại 1 chút rồi đẩy tiếp, cầm dương vật hạ xuống 1 chút và thử lại
    • Bạn có thể ngạc nhiên khi đút vào sâu vậy nhưng nên nhớ bàng quang nằm sau 2-3 inch phía sau xương mu. Khi sonde tiểu chảy ra nước tiểu, đẩy thêm vào vài cm
    • Để nước tiểu chảy ra hết ra ngoài túi tiểu

Tháo nước tiểu ra giúp giải quyết các vấn đề ngay lập tức. Nhưng nếu nó đầy trở lại và người bệnh vẫn không thể đi tiểu, có thể phải lưu lại sonde tiểu tới khi đưa tới viện. Tốt nhất nên sử dụng sonde foley do có bóng chèn

Foley có một ống nhỏ thứ hai chạy theo chiều dài của sonde. Nó có quả bóng phía gần đầu và van 1 chiều. Khi sonde foley đưa vào bàng quang, bạn bơm 5-10ml để bóng phồng lên giữ sonde lại trong bàng quang bằng nhánh thứ 2. Chú ý phải đặt ngập sonde và thấy nước tiểu chảy ra mới được bơm để tránh bóng nằm trong niệu đạo, sẽ nổ và gây tổn thương niệu đạo. Sau bơm dùng tay kéo nhẹ sonde lùi lại

Sonde Foley với túi tiểu (trên trái) và không cần túi (trên phải). Lỗ vào và ra. Loại ống cứng bên trên và sonde bình thường (sonde bên dưới)

VIÊM TUYẾN TIỀN LIỆT

Nhiễm khuẩn tuyến tiền liệt làm tuyến tiền liệt sưng nề và đau. Khi chạm vào nó trong lúc thăm trực tràng, bạn sẽ cảm thấy nó to và chắc. Đôi khi bệnh nhân đau đớn tới nỗi nhảy ra khỏi bàn khám. Điều này thường gợi ý viêm tuyến tiền liệt và hay do vi khuẩn gây nên

Ở nam giới, đau lưng, đau háng và nóng rát khi đi tiểu có nhiều khả năng là do viêm tuyến tiền liệt hơn là viêm bàng quang. Vì vậy, nếu một người đàn ông có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, cần luôn kiểm tra tuyến tiền liệt. Đôi khi bệnh nhân có thể có sốt, nôn, tiểu máu hoặc máu ra từ đầu dương vật

 Đối với viêm tuyến tiền liệt, người bệnh sẽ cần dùng kháng sinh, như nhóm sulfa hoặc ciprofloxacin, trong hai đến sáu tuần để điều trị nhiễm trùng. Hạn chế rượu và caffeine, uống nhiều nước và đi tiểu đều đặn- không nhịn tiểu. Ngâm vào nước ấm trong hai mươi phút có thể giúp làm giảm một số triệu chứng. Ibuprofen hoặc naproxen có thể giúp giảm đau và giảm viêm. Nếu nhiễm khuẩn kéo dài vài tuần, nó được gọi là viêm tuyến tiền liệt mạn tính. Các triệu chứng có xu hướng đến và đi. Nguyên nhân thường không rõ nhưng đôi khi có thể do vi khuẩn, vì vậy nên dùng thử

kháng sinh. Có nhiều bằng chứng cho thấy triệu chứng có thể thuyên giảm bằng cách mát xoa tuyến tiền liêt định kỳ bằng cách cho 1 ngón tay vào trực tràng để tránh tích tụ dịch ứ trong
tuyến tiền liệt

VẤN ĐỀ VỚI TINH HOÀN

Tinh hoàn sản xuất tinh trùng và testosterone. Chúng được nằm trong bìu, treo bên dưới dương vật và nối với tuyến tiền liệt và niệu đạo qua 1 ống gọi là ống dẫn tinh

VIÊM TINH HOÀN

Viêm tinh hoàn có thể do vi khuẩn hoặc virus. Nếu là virus thì quai bị thường là thủ phạm chính. Manh mối gợi ý viêm tinh hoàn là đau, sưng 1 hoặc 2 bên tinh hoàn. Có thể có sốt, buồn nôn và nôn

Nếu virus quai bị là nguyên nhân, các triệu chứng của quai bị thường là sưng đau tuyến nước bọt mang tai xảy ra trước tiên. Sau vài ngày, 1 hoặc 2 tinh hoàn xuất hiện đau

Viêm tinh hoàn thường kéo dài khoảng 3-7 ngày. Nếu do virus thì kháng sinh không có tác dụng. Nếu do vi khuẩn thì dùng kháng sinh như doxycycline hoặc azithromycin trong hai tuần. Các thuốc sau đây có thể giúp giảm đau:

• NSAIDs
• Nằm nghỉ tại giường
• Mặc đồ lót giúp nâng tinh hoàn (sịp)
• Chườm đá lạnh: đặt tấm vải mỏng giữa cục đá và tinh hoàn chườm khoảng 10 phút
• Chườm nhiệt: chườm ấm bằng túi sưởi nhiệt độ vừa trong khoảng 20 phút
• Chườm nóng lạnh xen kẽ

VIÊM MÀO TINH HOÀN

Mào tinh hoàn là một cấu trúc mỏng khoảng 15-20feet gắn vào mặt sau tinh hoàn. Tinh trùng chưa trưởng thành từ tinh hoàn vào mào tinh để thành thục khoảng 1 tháng. Khi đã sẵn sàng tinh trùng di chuyển ra ống dẫn tính sau đó tới tuyến tiền liệt và ra ngoài niệu đạo trong quá trình xuất tinh.

Viêm mào tinh hoàn là một bệnh nhiễm trùng của mào tinh hoàn. Nó gây ra một cục sưng đau ở phía sau tinh hoàn. Đôi khi quá trình viêm có thể kéo dài và đau lan xuống tinh hoàn. Điều trị như với viêm tinh hoàn

XOẮN TINH HOÀN

Nếu tinh hoàn bị xoắn, thừng tinh là nơi chứa các mạch máu nối với tinh hoàn cũng bị xoắn gây cắt đứt nguồn cấp máu cho tinh hoàn. Tình trạng này gọi là xoắn tinh hoàn. Cần siêu âm xem có giảm tưới máu nuôi tinh hoàn khi bệnh nhân có đau dữ dội tinh hoàn. Dấu hiệu gợi ý xoắn tinh hoàn là:

• Đau sau chấn thương mà không đỡ trong vòng một giờ

• tinh hoàn bên đau co lên cao hơn so với bên kia do bên đó bị xoắn

• Không có phản xạ cơ bìu: gãi vuốt nhẹ mắt trong đùi bên đau thường sẽ làm di chuyển co tinh hoàn nếu nó không có dấu hiệu này – nghĩ tới xoắn tinh hoàn;

Phẫu thuật tháo xoắn cần thực hiện trong vòng 6h thường luôn cứu được tinh hoàn. Thời gian mổ càng muộn thì cơ hội cứu tinh hoàn càng ít. Sau 24h thường phải cắt bỏ.

Đôi khi, xoắn tinh hoàn có thể tháo bằng tay tuy nhiên nó phụ thuộc may rủi và cần bác sĩ có kinh nghiệm làm. Mặc dù chiều xoắn thường hướng vào trong nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng, do đó, có thể bạn đang cố gắng tháo nó theo hướng sai

Đối với xoắn tinh hoàn chiều xoắn hướng vào trong, cầm tinh hoàn bằng ngón trở và ngón cái, xoắn hướng ra ngoài như mở cuốn sách. Vặn tinh hoàn 180 độ. Nếu không gây xoắn thêm thì sẽ đỡ đau ngay lập tức.