Đừng Bỏ Sót Gamekeeper Thumb

BRIAN R. SHARP, MD, FACEP

Dây chằng bên trụ (ulnar collateral ligament – UCL) và dây chằng bên quay (radial collateral ligament – RCL) là các cấu trúc giữ ổn định chính của khớp đốt bàn ngón cái (MCP joint). Chúng gắn với đầu gần của MCP và chèn vào mặt lòng bàn tay của đốt bàn ngón cái. Tổn thương đối với UCL là phổ biến hơn gấp 10 lần so với tổn thương của RCL và thường được gọi là “ngón cái của người canh rừng” (gamekeeper’s thumb). Nó có thể là một tổn thương đáng kể nếu bị bỏ sót vì chấn thương không được điều trị có thể dẫn đến tình trạng mất vững kéo dài, đau dai dẳng, giảm sức kẹp, hoặc những biến đổi thoái hóa.

“Ngón cái của người canh rừng” hoặc chấn thương UCL lần đầu tiên được mô tả bởi Campbell vào năm 1955. Cơ sở lịch sử của cái tên này bắt nguồn từ chấn thương ở bàn tay người canh rừng Scotland do phương pháp giết thỏ khi săn bắn của họ. Nó bây giờ thường được gọi là ngón cái của người trượt tuyết do chấn thương ngón tay cái chỉ đứng hàng thứ hai sau chấn thương đầu gối ở những người trượt tuyết. Nó cũng thường thấy trong các môn thể thao với bóng, ngã, và các hoạt động của cuộc sống thường ngày. Cơ chế thường là một ứng suất xuyên tâm đáng kể và đột ngột (lực vẹo ngoài) vào một ngón tay cái dạng ra làm dạng mạnh và duỗi quá mức khớp MCP. Đứt UCL của khớp bàn ngón cái gặp trong 90% các trường hợp.

Thăm khám sẽ phát hiện khớp MCP ngón cái thường sưng và bầm máu, có thể ảnh hưởng đến toàn bộ khớp. Thỉnh thoảng, một khối sờ thấy được có thể xuất hiện (di động ở phần cuối của UCL). Tổn thương có thể dẫn đến yếu sức kẹp và không có khả năng chống lại lực cản. Nghiệm pháp thăm khám chính là thực hiện valgus stress cho ngón cái hai bên. Điều này sẽ chứng minh sự mất toàn vẹn của UCL. Nó được thực hiện bằng cách nắm lấy khớp MCP của ngón cái bằng một tay (ổn định nó bằng cách xoay một vòng) và đầu xa ngón cái bằng tay kia trong khi thực hiện valgus stress. Điều này nên được thực hiện ở cả tư thế trung tính (0 độ) cũng như gấp (30 độ). Tư thế gấp cho phép volar plate (một dây chằng rất dày ngăn chặn sự duỗi quá mức) giãn ra, làm cho các test nhạy hơn và thường phát hiện đứt UCL không hoàn toàn. Test dương tính được xác định khi có sự gia tăng độ lỏng lẻo hoặc thiếu một điểm dừng (xem Bảng 279.1). Một số tài liệu trích dẫn độ lỏng > 30 độ của đốt ngón gần trên MCP hoặc > 15 đến 20 độ so với bên không bị tổn thương, nhưng điều này có thể khó xác định chắc chắn. Điều khó khăn hơn nữa là, ở một số cá nhân, có một số khác biệt trong độ lỏng khớp giữa hai ngón cái.

X quang là xét nghiệm ban đầu được lựa chọn để đánh giá “ngón cái của người canh rừng” hoặc gãy bong ở phần nền của đốt ngón gần. Có lợi ích chưa rõ ràng của siêu âm hoặc các phương thức chẩn đoán hình ảnh khác.

Nếu nghi ngờ chấn thương UCL, bệnh nhân nên được dùng “thumb spica splint” với ngón tay cái gấp ~ 20 độ. Sau đó, chuyển bệnh nhân đến với một bác sĩ phẫu thuật bàn tay. Các khuyến cáo cho thời gian cố định khác nhau, nhưng thường kéo dài 4 tuần sau đó. Với điều trị bảo tồn, bệnh nhân sẽ bắt đầu các bài tập vận động thụ động nhẹ nhàng (cố định khi không thực hiện bài tập). Phẫu thuật thường được khuyến cáo nếu có đứt hoàn toàn, do kết cục tốt hơn. Phẫu thuật có thể có hiệu quả cho sự ổn định khớp ngay cả khi bị trì hoãn trong nhiều năm sau chấn thương.

KEY POINTS 

• Chấn thương dây chằng bên trụ thường xảy ra với sự dạng hoặc duỗi quá mức ngón cái.
• Bạn cần phải thực hiện một đánh giá với UCL ở tư thế trung gian cũng như gấp (30 độ).
• Điều trị ban đầu ở một trường hợp nghi ngờ chấn thương UCL là thumb spica splint và chuyển đến một bác sĩ phẫu thuật bàn tay.