Nghĩ Tới Nó Sớm: Xoắn Đại Tràng Sigma

JORGE ONTIVEROS, MD

Xoắn đại tràng Sigma xảy ra khi một phần của đại tràng Sigma xoắn xung quanh mạc treo của nó gây tắc nghẽn lòng ruột. Sự tắc nghẽn lòng ruột xảy ra khi mức độ xoắn vượt quá 180 độ, và làm tổn thương mạch máu nuôi xảy ra sau khi xoắn vượt quá 360 độ.

Xoắn đại tràng Sigma có thể là do bẩm sinh hay mắc phải. Tại Bắc Mỹ, xoắn đại tràng Sigama hiếm xảy ra, chiếm khoảng 3% tới 5% tất cả trường hợp tắc ruột. Ngược lại, xoắn đại tràng Sigma chiếm 20% đến 54% tất cả trường hợp tắc ruột ở những vùng có tỷ lệ mắc mới hàng năm (Mỹ Latinh, Châu Phi, Trung Đông, Đông Âu). Tỷ lệ mắc mới hàng năm cao hơn của xoắn đại tràng Sigma ở những vùng đó được cho là thứ phát chiếm tỷ lệ cao hơn trong đại tràng sigma dài, như đã thấy trong các nghiên cứu giải phẫu. Hơn nữa, bệnh Chagas thường liên quan đến xoắn đại tràng Sigma. Ở những vùng có tỷ lệ hiện mắc thấp, xoắn đại tràng Sigma liên quan đến chứng táo bón, được cho là tăng nguy cơ xoắn thông qua sự kéo dài và dãn nở của đại tràng. Các yếu tố nguy cơ khác gồm người lớn tuổi, đái tháo đường, các bệnh tâm thần-thần kinh, sử dụng ít chất xơ, và nằm viện lâu ngày. Xoắn đại tràng Sigma hiếm gặp ở trẻ em. Tuy nhiên, táo bọn mạn tính và sự xuất hiện đồng thời của nhiều bệnh (bệnh Hirshprung, rối loạn đường ruột, chậm phát triển trí tuệ) là những yếu tố nguy cơ.

Xoắn đại tràng Sigma với các triệu chứng cổ điển như đau bụng, chướng bụng, và táo bón. Chẩn đoán có thể tương đối rõ ràng ở những bệnh nhân có tắc nghẽn cấp tính: khởi phát đột ngột đau dữ dội kèm chướng toàn bụng. Tuy nhiên, có thể xảy ra thầm lặng với đau bụng và táo bón tiến triển nhẹ và chậm.

Bệnh nhân cũng có thể xuất hiện tiêu chảy nếu lòng ruột tắc nghẽn không hoàn toàn. Hơn nữa, xoắn đại tràng Sigma và sự mở xoắn tự phát có thể xảy ra. Triệu chứng muộn khá thường gặp, 3-4 ngày sau khi khởi phát triệu chứng, chỉ 17% có triệu chứng rầm rộ trong vòng 48 tiếng.

Bơm thuốc cản quang Barium vào đại tràng, chụp CT, và MRI đã được sử dụng để chẩn đoán xoắn đại tràng Sigma. Tuy nhiên, Xquang bụng không chuẩn bị đơn giản có thể chẩn đoán đến 80% trường hợp xoắn đại tràng Sigma. Hình ảnh gợi ý quai ruột giãn rộng, hình hạt cà phê (coffee bean). Các mức khí-dịch và không thấy hơi ở trực tràng cũng là gợi ý. Trong những trường hợp không điển hình, có thể chẩn đoán bằng cách bơm cản quang hoặc chụp CT. Bơm thuốc cản quang sẽ thấy sự xuất hiện của dấu hiệu mỏ chim (bird’s beak) tại vị trí xoắn. Trên CT, dấu hiệu vòng xoáy (whirl sign) (bằng chứng của các cấu trúc đang vặn xoắn vào nhau, tương tự một xoáy nước) và có thể thấy hình ảnh đại tràng Sigma dãn. Chậm trễ trong chẩn đoán có thể dẫn đến tổn thương mạch máu nuôi gây thiếu máu cục bộ ruột, hoại tử, và thủng ruột.

Điều trị xoắn đại tràng Sigma phụ thuộc vào những đặc điểm của bệnh nhân, bệnh kèm theo. Nếu có bất cứ bằng chứng nào về viêm phúc mạc, thủng hoặc hoại tử ruột, cần hội chẩn ngoại khoa lập tức để có chỉ định mở bụng. Các điều trị ngoại khoa bao gồm mở xoắn, cố định mạc treo, cắt bỏ và khâu nối tổn thương quan trọng, hoặc cắt bỏ. Nếu không có tình trạng viêm phúc mạc hoặc hoại tử, cần quan tâm lưu ý sớm đến bệnh lý đường tiêu hóa và phẫu thuật. Nội soi đại tràng sigma/nội soi đại tràng có thể chẩn đoán và điều trị với nội soi giải áp và mở xoắn, nhưng có chỉ định phẫu thuật nếu có hoại tử ruột hoặc mở xoắn không thành công. mở xoắn bằng nội soi đại tràng đã được báo cáo thành công 70% tới 90%. Tuy nhiên, hiện tượng xoắn tái phát sau giải áp khá phổ biến, do đó, khuyến cáo điều trị ngoại khoa thậm chí sau khi mở xoắn thành công. Tử vong liên quan tới xoắn đại tràng Sigma vượt quá 50% ở những bệnh nhân hoại tử trong khi tử vong ở những bệnh nhân không hoại tử <10%. Tăng tỉ lệ tử vong liên quan tới việc chậm trẽ trong mở xoắn, sốc, hoại tử, thủng, rối loạn điện giải, và tuổi cao.

ĐIỂM QUAN TRỌNG

• Bệnh nhân xoắn đại tràng Sigma có thể xuất hiện các triệu chứng không rõ ràng và thậm chí nghịch thường (đau bụng mơ hồ, trướng bụng nhẹ, táo bón, hoặc tiêu chảy).
• Các yếu tố nguy cơ gồm người lớn tuổi (tuổi từ 60 đến 70)
• Các bệnh tâm-thần kinh, và táo bón mạn  tính.
• XQ bụng không chuẩn bị có giá trị cao và luôn dùng để chẩn đoán. Nội soi giải áp và mở xoắn thường thành công và phải được thực hiện trước khi bắt đầu hoại tử.